Chiếc nón lá Việt Nam từ lâu đã đi vào thơ ca, nhạc họa, đặc biệt trong bài thơ "Người con gái chằm nón" của Nguyễn Khoa Điềm, hình ảnh nón lá hiện lên thật tự nhiên và gần gũi.
"Tôi chưa về con sông quê em
Ngắm em chằm nón buổi đầu tiên
Bàn tay xây lá, tay xuyên chỉ
Mười sáu vành, mười sáu trăng lên"
Hình ảnh người con gái dịu dàng với chiếc nón lá trên tay, bàn tay khéo léo xây lá, xuyên chỉ, đã trở thành biểu tượng của vẻ đẹp và nét nữ tính của phụ nữ Việt. Từ những trang thơ ấy, ta liên tưởng ngay đến làng nghề chằm nón lá ấp Thới Tân A, huyện Thới Lai, Cần Thơ. Nằm dọc theo bờ sông Cần Thơ hiền hòa, làng nghề chằm nón lá như một bức tranh thanh bình, mộc mạc giữa lòng Tây Đô. Nơi đây từ lâu đã nổi tiếng với những chiếc nón lá tinh xảo, mang đậm dấu ấn văn hóa của người dân Nam Bộ.
1. Đôi nét về làng nghề chằm nón lá Cần Thơ
Làng nghề chằm nón lá Cần Thơ từ lâu đã trở thành một điểm nhấn văn hóa độc đáo, góp phần tô điểm cho bức tranh Tây Đô thêm rực rỡ. Theo lời kể của người dân địa phương, làng nghề này đã có từ hơn 70 năm trước, tuy nhiên nguồn gốc của nghề này vẫn còn là một bí ẩn, chưa ai có thể xác định chính xác thời điểm ra đời hay ai là người khai sinh ra nó.
Trải qua bao thăng trầm của thời gian, làng nghề vẫn giữ được nét đẹp truyền thống, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân nơi đây. Hiện nay, làng nghề có hơn 36 hộ gia đình sinh sống và gắn bó với nghề chằm nón lá. Mỗi gia đình đều sở hữu bí quyết riêng để tạo nên những chiếc nón lá độc đáo, mang đậm dấu ấn của bản thân.
2. Nét độc đáo của nón lá Cần Thơ
2.1. Nguyên liệu làm nón
Khác với miền Trung sử dụng lá buông và dây thao để làm nón Bài thơ, người dân ấp Thới Tân A và các vùng khác ở Nam Bộ chọn lá mật cật và cây trúc làm nguyên liệu chính. Lá mật cật, loại cây có lá xòe rộng như lá cọ, mọc nhiều ở Tây Ninh, Phú Quốc, Cà Mau… là nguyên liệu lý tưởng nhờ thân cây nhỏ, thấp, mọc thành từng đám hoặc bụi với hai bên cọng lá đầy gai nhọn. Mỗi cây mật cật chỉ có một lá non thích hợp để làm nón.
2.2. Quy trình làm nón lá Cần Thơ
Quy trình làm nón lá Cần Thơ đòi hỏi sự tỉ mỉ và cẩn thận của người thợ, trải qua nhiều bước. Mỗi công đoạn trong quy trình làm nón lá đều đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ của người thợ.
Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ
Người thợ cần một khung chằm hình chóp gọi là "mô", có kích thước bằng chiếc nón lá và được bày bán ở chợ. Trước thập niên 80, nón lá thường có 15 vành. Tuy nhiên, sau thập niên 80, nón lá kiểu xứ Huế có 16 vành, hay còn gọi là nón Bài thơ, trở nên phổ biến hơn.
Bước 2: Kiềng vành lên khuôn
Khác với cách làm nón lá ở Tây Ninh, nơi người thợ vừa chằm vừa gác nan tre lên khuôn để làm sườn nón, tại ấp Thới Tân A, người thợ sẽ kiềng vành nón lên khuôn trước, rồi mới kết lá.
Bước 3: Kết lá
Công đoạn xoay lá trên khuôn rất quan trọng, đòi hỏi kinh nghiệm để xoay lá đều và đẹp: đầu tiên là xoay lớp lá bên trong, sau đó là lớp giấy báo, và cuối cùng là lớp lá bên ngoài.
Bước 4: Chằm nón
Sau khi xoay xong, một cái vành sẽ được chụp lên bên ngoài khuôn để giữ lá cố định, giúp việc chằm nón trở nên dễ dàng hơn. Thao tác chằm nón tương đối đơn giản, chỉ cần mũi kim đều và khoảng cách giữa các mũi kim vừa phải.
Bước 5: Nức vành
Cuối cùng là công đoạn nức vành, người thợ sẽ vót một cọng nan dẹp gọi là cây tiến, cặp vào vành nón số 16 để vành nón được tròn và chắc chắn.
Ngoài ra, họ còn trang trí bên trong chóp nón bằng chỉ thêu màu đỏ, xanh, hồng… thành hình ngôi sao hoặc bông hoa để tăng thêm nét đẹp cho sản phẩm.
2.3. Đa dạng loại nón
Nón lá Cần Thơ có hai loại chính: nón đi ruộng và nón đi chợ. Nón đi ruộng được làm dày dặn, chắc chắn hơn với vành rộng, phù hợp cho công việc đồng áng. Nón đi chợ được làm từ những cọng lá được lựa chọn tỉ mỉ, trau chuốt hơn, có giá thành cao gấp ba lần nón đi ruộng, thường được sử dụng trong các dịp lễ Tết, hội hè hoặc làm quà tặng.
3. Làng nghề chằm nón lá Cần Thơ - Bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống
Nón lá Cần Thơ, với vẻ đẹp mượt mà và độ bền vượt trội, từ lâu đã trở thành biểu tượng văn hóa và niềm tự hào của người dân Tây Đô. Những chiếc nón này được tạo nên từ lá mật cật dày dặn, dưới bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, kết hợp với kỹ thuật chằm nón tinh xảo, tạo nên sản phẩm vừa thanh lịch vừa chắc chắn, bền bỉ theo thời gian.
Không chỉ là vật dụng che nắng che mưa, nón lá còn là biểu tượng của sự duyên dáng và thanh lịch của người phụ nữ Việt Nam. Hình ảnh người phụ nữ Việt đội nón lá đã đi sâu vào thơ ca, nhạc họa, trở thành biểu tượng đẹp đẽ và gần gũi, phản ánh tâm hồn và nét đẹp truyền thống của dân tộc.
Nón lá Cần Thơ còn là điểm nhấn trong các dịp lễ Tết, hội hè, và là món quà lưu niệm đầy ý nghĩa dành cho du khách khi ghé thăm Tây Đô. Chiếc nón không chỉ mang đậm dấu ấn văn hóa mà còn chứa đựng tình cảm, kỷ niệm đẹp về mảnh đất và con người nơi đây.
Sự tinh xảo và khéo léo trong từng chiếc nón lá là minh chứng cho tài năng và tâm huyết của người thợ làng nghề chằm nón lá Cần Thơ. Đây không chỉ là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ mà còn là biểu tượng cho vẻ đẹp thanh lịch và duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam. Làng nghề chằm nón lá Cần Thơ là một nét đẹp văn hóa độc đáo, cần được gìn giữ, phát huy, để mãi mãi tỏa sáng trong đời sống và văn hóa của dân tộc.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
